زنجبیل: گیاهشناسی، خواص و توصیه‌های قبل از مصرف

تحقیقی در مجله ی دانشگاه علوم پزشکی مازندارن منتشر شد که نشان می داد، زنجبیل در بهبود افسردگی ناشی از دیابت در موش های آزمایشگاهی نقش دارد. انتقال دهنده های عصبی مختلفی مثل نوراپی نفرین و سروتونین در افسردگی نقش دارند و کاهش غلظت سیناپسی این مواد منجر به بروز علایم افسردگی می شود. مطالعات نشان داده اند تغییرات هورمونی و نوروشیمیایی ناشی از دیابت می تواند در بروز افسردگی نقش داشته باشد. در شرایط دیابت القا شده با استرپتوزوتوسین در موش ها، غلظت سروتونین، نور اپی نفرین و گابا (میانجی های عصبی) در قسمت های مختلف مغز به ویژه قسمت بطنی میانی هیپوتالاموس نامتعادل بود و عصاره ی متانولی زنجبیل توانست با آزاد کردن سروتونین، نوراپی نفرین و گابا، غلظت سیناپسی این نوروترانسمیترها را متعادل کند.

احتمالاً عصاره ی متانولی زنجبیل از طریق تقویت عملکرد گابا اثر ضد افسردگی خود را در موش های دیابتی اعمال می کند. تایید این فرضیه به انجام آزمایش های بیشتری نیاز دارد.

نتایج یک مطالعه نشان داد که عصاره ی الکلی زنجبیل دارای اثرات ضد التهابی و ضد دردی است. تحقیقات متعددی نشان داده اند که در سطح سلولی، عصاره ی گیاه قادر به تعدیل پاسخ های ایمنی تشدید کننده ی التهاب است. مشخص شده که بیشتر آثار موردی مثل کاهش چربی یا قند و به خصوص فعالیت های ضد سرطانی این گیاه هم از طریق مکانیسم های تعدیل پروسه های التهابی صورت می گیرد. ترکیبات فعال این گیاه مثل جینجرول، شوگائول و کورکومین به خوبی توانایی مهار تولید پروستاگلاندین ها، نیتریک اکسید و حتی اینترلوکین های (نوعی سیتوکین که توسط گلبول های سفید ساخته می شود) درگیر در التهاب را دارند. افزون بر آن، ترکیبات موجود در زنجبیل، آنزیم های تولید کننده ی این واسطه های التهابی را مهار می کنند.

نتایج حاصل از پژوهشی منتشر شده در ژورنال Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine حاکی از اثر مثبت عصاره ی زنجبیل بر عملکرد شناختی زنان میانسال سالم است. در این مطالعه، زنجبیل میزان توجه و کارایی فرایند شناخت را در این افراد بهبود بخشید. می توان دلیل این امر را به اثر زنجبیل بر افزایش میزان نوراپینفرین، اپی نفرین، دوپامین و سروتونین (انتقال دهنده های عصبی) در کورتکس و هیپوکامپ نسبت داد.

در تحقیق منتشر شده در ژورنال Tikrit Medical Journal، اثر زنجبیل بر عملکرد جنسی مردان نابارور بررسی شد. برپایه ی این تحقیق، مصرف زنجبیل به تعداد و تحرک اسپرم ها افزود و حیات و مورفولوژی آنها را بهبود بخشید. همچنین باعث افزایش میزان تستوسترون و گلوتاتیون سرم (ترکیب آنتی اکسیداتیو) شد. محققان دلیل این امر را به اثر محافظتی آنتی اکسیدانی زنجبیل و اثر آن بر گلوتاتیون و کاهش تنش اکسیداتیو نسبت می دهند. جینجرول ها و شوگائول ها از ترکیبات فنلی مهم در زنجبیل هستند که خاصیت آنتی اکسیدانی دارند.

آزمایش های بالینی انسانی، اثر زنجبیل در جلوگیری از تهوع ناشی از سفر، جراحی و دوران بارداری را نشان داده اند. برپایه ی برخی تحقیقات بالینی، مصرف یک گرم زنجبیل یک ساعت پیش از جراحی از میزان تهوع و استفراغ در 24 ساعت نخستِ پس از جراحی می کاهد. سازوکارهای زیادی برای اثر ضد تهوعی زنجبیل پیشنهاد شده است مثلا ًدر یک مدل جانوری نشان داده شد که ترکیب 6-جینجرول باعث افزایش انتقال مواد در دستگاه گوارش می شود. همچنین این ترکیب و ترکیبات دیگر زنجبیل فعالیت آنتی 5-هیدروکسی تریپتامین (ضد سروتونین) در خوکچه های هندی داشتند.

زنجبیل غنی از جینجرول ها و شاگائول ها است که بین آنها 6- جینجرول و 6- شاگائول مهار کننده های پرقدرت 5-لیپواکسیژناز هستند. زنجبیل توانایی مهار سنتز بعضی از سایتوکین های التهابی مانند اینترکولین-1 و فاکتور نکروز تومور آلفا (TNF-α) را دارد و می تواند پاسخ های مشتق از فعالیت Th1 (نوعی گلبول سفید که در سیستم ایمنی نقش دارد) را مهار کند. ضمناً می تواند پاسخ های ایمنی ناشی از Th2  را هم مهار کند که نقش مهمی در ایجاد بیماری آسم دارد.

در برخی از گزارش ها آمده است که مصرف زنجبیل می تواند درد آرتروز را کاهش دهد. پژوهشی نشان داد که مصرف 250 میلی گرم عصاره ی زنجبیل به مدت سه ماه از درد آرتروز زانو می کاهد. بازدارندگی از سنتز پروستاگلاندین ها و لوکوترین (واسطه های التهابی) از مکانیسم های پیشنهادی برای اثر ضد درد و ضد التهابی زنجبیل است. در برخی از تحقیقات زنجبیل با داروهایی مانند ایبوپروفن مقایسه شده است.

در مطالعه ای دیگر،  اثر گلوکزامین و پودر زنجبیل در بهبود بالینی بیماران مبتلا به استئوآرتریت زانو مقایسه و مشخص شد مصرف پودر زنجبیل می تواند با کاهش درد مفاصل زانو مرتبط باشد. مطالعات انجام شده روی مدل های حیوانی اثر مهاری زنجبیل روی آنزیم های Cox-2  (سیکلواکسیژناز) و لیپواکسیژناز را نشان داده اند. در تحقیق دیگری دیده شد که مصرف زنجبیل خام با دوز 3 گرم در روز حداقل به مدت 3 ماه می تواند موجب کاهش درد و تورم مفاصل در بیماران مبتلا به بیماری های مفصلی شود.

پژوهشگران اظهار می کنند که ترکیبات ضدالتهابی زنجبیل می تواند موجب مهار شدن پروستاگلاندین های التهابی شود.

مصرف یک گرم زنجبیل سه بار در روز به مدت 45 روز، میزان تری گلیسرید و کلسترول افرادی که کلسترول آنها بالا بود را کاهش داد. در آزمایشی که نتایج آن در ژورنالPharmaceutical Science منتشر شد مصرف پودر زنجبیل باعث کاهش میزان تری گلیسرید سرم در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 شد. اثر زنجبیل بر کاهش چربی خون می تواند به دلیل کاهش جذب چربی (مثلاً با کاهش لیپاز پانکراس) و افزایش تبدیل کلسترول به اسیدهای صفراوی باشد.

گزارش شده است که زنجبیل می تواند از طریق کاهش آنزیم فارنزیل دی فسفات سنتاز کبدی از بیوسنتز سلولی کلسترول هم، جلوگیری کند.

- آنزیم فارنزیل دی فسفات سنتاز کبدی: در تولید کوآنزیم Q10 نقش دارد که آنتی اکسیدانی است که از پراکسیداسیون لیپیدهای غشایی جلوگیری می کند.

در بسیاری موارد، زنجبیل برای بهبود علایم سندروم روده ی تحریک پذیر استفاده می شود ولی آزمایش های زیادی درباره ی اثبات اثر آن بر آی بی اس انجام نشده است. در آزمایشی که نتایج آن در ژورنال Complementary Therapies in Medicine  چاپ شد، زنجبیل باعث کاهش علایم آی بی اس در بیماران مبتلا شد. مشخص شد که این اثر به دوز وابسته است و معلوم نیست که دلیل اثر آن ضد التهاب بودن زنجبیل است یا خواص دیگر این گیاه.

در تحقیقی مشاهده شد که اثر پودر زنجبیل بر درمان میگرن بیماران، با سوماتریپتان (داروی ضد میگرن) قابل مقایسه بود، ضمن اینکه آثار جانبی آن هم کمتر از این دارو بود. در آزمایش دیگری گزارش شد که درد میگرن زنی 42 ساله با 16 سال سابقه ی میگرن، پس از مصرف مکمل زنجبیل در رژیم غذایی اش(یک ونیم تا 2 گرم زنجبیل در روز) تسکین چشمگیری داشت.

در تحقیقی که نتایج آن در Journal of Alternative and Complementary Medicine چاپ شد، اثر زنجبیل با داروی مفنامیک اسید و ایبوپروفن در کاهش درد سیکل ماهانه (دیسمنوره اولیه ) زنان مقایسه شد. دیسمنوره ی اولیه بر اثر تولید بیش از حد پروستاگلاندین ها از بافت اندومتر (پوشش داخلی رحم) به وجود می آید.  این نتایج نشان داد این دو دارو و زنجبیل تأثیر یکسانی برکاهش این  نوع درد دارند. به بیان محققان، مکانیزم عمل این اثر زنجبیل می تواند تغییر در سیستم پروستاگلاندین باشد. زنجبیل از طریق بازدارندگی از متابولیسم سیکلواکسیژناز و لیپوکسی ژناز از تولید پروستاگلاندین ها جلوگیری می کند.

نظرات متفاوتی درباره ی اثر زنجبیل بر کاهش وزن وجود دارد. برخی از پژوهشگران مصرف زنجبیل بر کاهش وزن را بی اثر می دانند و به گفته ی برخی دیگر؛ مصرف مکمل این گیاه در کنار رژیم غذایی به مدت هشت هفته می تواند وزن بدن و اندازه ی دور کمر را کاهش دهد. براساس نتایج آزمایشی که در ژورنال Metabolism منتشر شد، مصرف زنجبیل، بدون آنکه بر پارامترهای متابولیک و هورمونی اثر منفی بگذارد، باعث چربی سوزی و ایجاد حس سیری در مردان دارای اضافه وزن می شود.

براساس یافته های حاصل از پژوهشی که در ژورنال Cancer Prevention Research منتشر شد، زنجبیل می تواند بر بهبود سرطان روده اثر بگذارد. این آزمایش روی مخاط روده ی داوطلبان سالم انجام شد و نشان داد که زنجبیل می تواند مقدار ایکوزانوئیدها (پیام رسان های بیولوژیکی که در ایمنی و التهاب نقش دارند) را کاهش دهد و احتمالاً این کار را با ممانعت از تبدیل اسید آراشیدونیک به این مواد انجام می دهد.

افزایش ایکوزانوئیدهای التهابی تولید شده توسط COX از نخستین اتفاقاتی است که در پیشرفت سرطان روده بزرگ روی می دهد. زنجبیل باعث کاهش COX در شرایط in vitro و کاهش تولید یا تکثیر آدنوم (تومور خوش خیم با منشاء بافت غددی) در موش های صحرایی شد. مکانیزم عمل اثر زنجبیل در فعالیت ضد سرطانی کاملا شناخته شده نیست ولی به نظر می آید با فعالیت آنتی اکسیدانی و ضد التهابی ترکیبات زنجبیل (جینجرول ها و شوگائول ها) مرتبط باشد. مرگ سلولی آپوپتوزی ایجاد شده بر اثر جینجرول، پارادول و شوگائول در رده های سلولی سرطانی انسان و موش های سوری نشان داده شده است.

مدارک کافی درباره ی اثر زنجبیل بر قند خون در افراد دیابتی موجود نیست. برخی تحقیقات حاکی از آنند که مصرف روزانه ی زنجبیل به مدت هشت هفته از مقدار انسولین کاست ولی اثری بر میزان قند خون نداشت. به عکس، آزمایش دیگری اثر زنجبیل بر میزان قند خون و نه انسولین را نشان می دهد. در آزمایشی که نتایج آن در ژورنال Pharmaceutical Science منتشر شد، مصرف پودر زنجبیل باعث کاهش گلوکز سرم در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 شد. تضاد موجود در این نتایج می تواند به دلیل تفاوت در دوز مصرفی یا مدت زمان مصرف زنجبیل باشد. مکانیزم کاهش قند بر اثر مصرف زنجبیل می تواند افزایش بیان ژن GLUT-4 (از ناقلین گلوکز) باشد. به علاوه به نظر محققان جینجرول های موجود در زنجبیل، با بازدارندگی از آنزیم های مرتبط با دیابت نوع 2 (آلفا گلوکوزیداز و آلفا آمیلاز) میزان گلوکز خون را تعدیل می کنند.