زوفا: گیاهشناسی، خواص و توصیه‌های قبل از مصرف
نام تجاری گیاه:
Hyssop
نام علمی گیاه:
Hyssopus officinalis L.
تاریخچه و گیاهشناسی:
زوفا گیاهی همیشه سبز و چند ساله از خانواده نعناعیان است که برگ های آن کوچک و خطی، و گل هایش بنفش متمایل به آبی هستند. زوفا بومی کشورهای مدیترانه‌ای و مناطق معتدل آسیا است، اما در حال حاضر به طور گسترده ای در سراسر جهان کشت شده و اغلب به عنوان یک گیاه تزئینی استفاده می شود. خاستگاه زوفا اروپا، منطقه مدیترانه، شمال آفریقا، سوریه و آسیای غربی است. محل پرورش آن آسیا، منطقه مدیترانه، جنوب اروپا و سوریه است. نام Hyssop احتمالاً بدون تغییر از واژه یونانی Hyssopos و واژه عبری Esob به معنای «گیاه مقدس» گرفته شده است.
دانستنی های کشاورزی
-زوفا.jpg)
خواص زوفا:
تنظیم قند خون
در سال 2008، مطالعه ای بر روی فعالیت مهار کنندگی گیاهان دارویی در برابر آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACE) و آنزیم های گوارشی مرتبط با دیابت انجام و نتایج آن در مجله journal of Ethnopharmacology منتشر شد. بر اساس این مطالعه مشخص شد که عصاره زوفا بر آنزیم آلفا- گلوکوزیداز اثرگذار است. آنزیم های آلفا-آمیلاز و آلفا-گلوکوزیداز در هضم گلوکز شرکت دارند و افزایش قند خون بعد از هر وعده غذایی را کنترل می کنند. خاصیت مهارکنندگی آلفا-گلوکوزیداز در عصاره های آبی - متانولی برگ های خشک شده زوفا مشاهده شد. در مطالعه ای که در سال 2003 انجام شد، اثر مهار کنندگی آلفا-گلوکوزیداز عصاره زوفا بر روی هیپرگلیسمی (افزایش قند خون)، ارزیابی و نتایج آن در مجله Journal of Nutritional Science and Vitaminology (Tokyo) منتشر شد. بر اساس این یافته ها، 0.5 و 1 میلی گرم بر میلی لیتر عصاره زوفا، طی 120 دقیقه سبب مهار افزایش بیش از حد گلوکز خون شد. بر این اساس زوفا می تواند مکمل غذایی مفیدی برای مهار هیپرگلیسمی بعد از صرف غذا باشد.
رفع گرفتگی عضلات
در سال 2002، اثر آرامش بخش روغن اسانس زوفا و برخی از ترکیبات اصلی آن مانند ایزوپینوکامفون، لیمونن و بتا-پینن، بر عضلات روده خرگوش و خوکچه هندی مطالعه و نتایج آن در مجله Planta Medica منتشر شد. روغن اسانس و ایزوپینوکامفون، انقباض ناشی از باریم کلراید و استیل کولین در ایلئوم (قسمتی از روده کوچک) خوکچه هندی را به طور وابسته به غلظت، مهار کرد؛ در حالیکه لیمونن یا بتا- پینن، اثری بر انقباض بافت نداشتند. همچنین در ایلئوم خوکچه هندی، روغن اسانس زوفا مانع از انقباض ناشی از کلسیم کلراید CaCl2 شد.
تقویت سیستم ایمنی بدن
در سال 2009، فعالیت ضد ویروسی عصاره متانولی برگ های زوفا، در برابر ویروس هرپس سیمپلکس (تبخال) تیپ 1 (نوع وحشی) و تیپ 2 (سویه های مقاوم) در شرایط آزمایشگاهی و بر روی مدل حیوانی بررسی و نتایج آن در مجله Journal of Medicinal Plants Research منتشر شد. عصاره گیاه میانگین زمان حیات را در موش های آلودة تحت درمان، نسبت به موش های آلودة درمان نشده، بین 55 تا 65 درصد افزایش داد. همچنین نرخ مرگ و میر در موش های درمان شده با عصاره زوفا به طور قابل توجهی تا 90 درصد کاهش یافت، اما نرخ مرگ و میر در موش های آلودة درمان نشده 100 درصد بود. این نتایج نشان می دهد که عصاره این گیاه خاصیت ضد ویروسی در برابر هرپس سیمپلکس (HSV) دارد و می تواند یک درمان جایگزین برای عفونت های HSV باشد.
در مطالعه دیگری که نتایج آن در مجله Biochemical and Biophysical Research Communications منتشر شد، پلی ساکاریدMAR-10 استخراج شده از زوفا، به طور وابسته به غلظت، تکثیر ویروسHIV-1 را مهار کرد. بر اساس این مطالعه، پلی ساکارید MAR-10 حاوی فعالیت ضدویروس و یروسHIV-1 قوی است.
بهبود عملکرد مجاری تنفسی و ریه
در سال 2014 اثر زوفا بر مهار التهاب مسیر تنفسی در موش های مبتلا به آسم مزمن بررسی و نتایج آن در مجله Experimental and Therapeutic Medicine منتشر شد. به این منظور 32 موش در 4 گروه تقسیم شدند: نرمال، مبتلا به آسم مزمن، تحت درمان با دگزامتازون و تحت درمان با زوفا. نتایج نشان داد که در گروه مبتلا به آسم مزمن و تحت درمان با دگزامتازون، در مقایسه با گروه نرمال، میزان ایمونوگلوبولی E سرم افزایش یافت (ایمونوگلوبولین E سبب تشدید آسم می شود) و ترشح بیش از حد موکوس راه هوایی در این دو گروه مشاهده شد. اما میزان ایمونوگلوبولین E سرم در گروه موش های تحت درمان با زوفا، مشابه نتایج گروه نرمال بود. یافته های این پژوهش، خاصیت ضد التهابی زوفا و اثر مثبت آن بر تنفس را نشان دادند.
خواص زوفا:
مواد موثره و ارزش تغذیه ای زوفا
پینوکامفون، آپی ژنین، لوتئولین، مشتقات کوئرستین، فنولیک اسیدها از جمله فرولیک اسید و کافئیک اسید، تانن‌ها، مونوترپن ها (سیس وترانس پینوکامفون، بتا-پینن) و سزکویی ترپن ها (ژرماکرین D، اِلمول).
برای درمان التهاب پوستی جزئی، برگ های تازه خرد شده گیاه را می توان بر روی پوست استفاده کرد.
از روغن زوفا به عنوان یک ترکیب معطر در صابون ها، لوازم آرایشی و عطرها استفاده می شود.
با این که زوفا مزه تلخی دارد اما اغلب به عنوان طعم دهنده نعنایی و ادویه در صنایع غذایی استفاده می شود.
- دوز مناسب زوفا بستگی به چندین عامل از جمله سن، میزان سلامت و سایر شرایط شخص مصرف کننده دارد.
- بزرگسالان بالای 18 سال می توانند روزانه 3-16 گرم از بخش های بالایی خشک شده گیاه را مصرف کنند.
- در هر دوز واحد مقدار مصرف گیاه نباید از 4 گرم تجاوز کند.
1 تا 2 ساعت قبل یا بعد از غذا.
عوارض جانبی و واکنش های حساسیت زا
مصرف خوراکی
به طور کلی، هیچگونه خطرات سلامت یا عوارض جانبی در ارتباط با مصرف مناسب دوزهای درمانی تعیین شده شناخته نشده است.
زوفا در مقادیری که به طور معمول در غذاها و دارو یافت می شود، برای بسیاری از افراد، ایمن است. با این حال، روغن آن در بعضی افراد باعث تشنج شده است.
بارداری و شیردهی
استفاده از زوفا در دوران بارداری ایمن نیست چراکه ممکن است باعث انقباض رحم، شروع قاعدگی و سقط جنین شود. بهتر است از استفاده از این گیاه در دروان شیردهی هم اجتناب شود.
کودکان
مصرف زوفا برای کودکان مضر است. تشنج در کودکانی که 2-3 قطره از روغن زوفا را در چند روز دریافت کرده بودند، مشاهده شده است.
سابقه تشنج یا صرع
افرادی که سابقه تشنج دارند، از زوفا استفاده نکنند چون ممکن است باعث تشنج یا بدتر شدن آن شود. در صورت ابتلا به بیماری صرع، از مصرف زوفا خودداری شود.
* روغن اسانسی زوفا حاوی پینوکامفون است. این کتون در دزهای بالامی تواند باعث تشنج شود. بنابراین توصیه می شود که روغن زوفا و سایر محصولات خوراکی زوفا را در دزهای بالا یا بیش از دو هفته مصرف نکنید.
فشار خون بالا
در صورت ابتلا به فشار خون بالا و بیماری صرع، از مصرف زوفا خودداری شود.
بیماری‌های مرتبط با ید
محتوای ید این گیاه بالا است و باید افرادی که از مشکلات مرتبط با ید رنج می‌برند، از آن پرهیز کنند.
واکنش های حساسیت زا
به طور کلی، هر فرد ممکن است نسبت به گیاهان و ادویه‌های خاصی حساسیت داشته باشد که این حساسیت باید در درجه اول توسط خود فرد و در درجه دوم توسط پزشک تشخیص داده شود. البته این واکنش‌های آلرژیک عوارض جانبی مزمن یا حاد ایجاد نمی‌کنند و بعد از شناسایی گیاه حساسیت‌زا و قطع مصرف آن، عوارض ناشی از آلرژی برطرف خواهد شد.
هیچ شرکت یا هیچ محصولی نمی‌تواند از واکنش‌های آلرژیک بدن‌های مختلف از پیش آگاهی داشته باشد. ناسازگاری بدن با یک یا چند گیاه خاص هر چند به ندرت پیش می‌آید اما به هر حال ممکن است مصرف کنندگانی با آن مواجه شوند.
* این گیاه ممکن است باعث واکنش های آلرژیک در افرادی شود که مستعد به آلرژی هستند.
تداخل دارویی
زوفا ممکن است آستانه تشنج را کاهش دهد و به می‌تواند با داروهای ضدصرع تداخل ایجاد کند.
زوفا ممکن است با داروهای ضد دیابت اختلال ایجاد کند.
ترکیبات اولئانولیک اسید و اورسولیک اسید موجود در زوفا دارای خاصیت ضد چربی خون بالا هستند و ممکن است با افزایش اثر داروهای ضد چربی خون بالا، با این داروها تداخل ایجاد کنند.
عصاره‌های خام زوفا خاصیت ضد ویروسی در برابر ویروس های هرپس سیمپلکس و HIV-1 دارند و ممکن است با داروهای ضد ویروسی تداخل ایجاد کند.
گیاهی حاوی زوفا ممکن است با گلوکوکورتیکوئیدها (ترکيباتى فارماکولوژيک که در انواع مختلفى از اختلالات نظير آسم، آرتريت روماتوئيد و پسوريازيس مصرف مى‌شوند) تداخل ایجاد کنند.
زوفا دارای فعالیت تنظیم‌کننده سیستم ایمنی است و می‌تواند با داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی تداخل ایجاد کند.
زوفا بر آستانه تشنج اثر می گذارد و می‌تواند با داروهای اثرگذار بر آستانه تشنج تداخل داشته باشد.
کاربرد در طب قدیم
- زوفا در طب سنتی به عنوان ضد عفونی کننده، اشتها آور، مسکن، خلط آور، ضد نفخ و ادرار آور استفاده می شود.
- گیاه زوفا ترشح شیره معده را تحریک می کند و هضم و جذب غذا را بهبود می دهد.
- از دمنوش برگ های خشک شده زوفا برای کاهش قند خون، کاهش التهاب، کاهش اسپاسم در عضله صاف دستگاه گوارش و فعالیت ضد میکروبی استفاده می شود. همچنین این گیاه در درمان تب، روماتیسم، استفراغ و اسپاسم نیزکاربرد دارد.
- چای تهیه شده از این گیاه در رفع اختلالات عصبی و درد دندان مؤثر است.
- Behbahani, M. (2009). Anti-Viral Activity of the Methanolic Leaf Extract of an Iranian Medicinal Plant “Hyssopus officinalis” Against Herpes Simplex Virus. Journal of Medicinal Plants Research, 3(12), 1118-1125. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/228621790_Anti-viral_activity_of_the_methanolic_leaf_extract_of_an_Iranian_medicinal_plant_Hyssopus_officinalis_against_herpes_simplex_virus
- Dehghanzadeh, N., Ketabchi, S., & Alizadeh, A. (2012). Essential Oil Composition and Antibacterial Activity of Hyssopus Officinalis L. Grown in Iran. Asian Journal of Experimental Biological Sciences, 3(4), 767-771. Retrieved from https://www.ajebs.com/vol3(4)/15.pdf
- Fathiazad, F., & Hamedeyazdan, S. (2011). A Review on Hyssopus officinalis L.: Composition and Biological Activities. African Journal of Pharmacy and Pharmacology, 5(17), 1959-1966. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/229432286_A_review_on_Hyssopus_officinalis_L_Composition_and_biological_activities
- Fathiazad, F., Mazandarani, M., & Hamedeyazdan, S. (2011). Phytochemical Analysis and Antioxidant Activity of Hyssopusofficinalis L. from Iran. Advanced Pharmaceutical Bulletin, 1(2), 63-67. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3845980
- Find a Vitamin or Supplement, HYSSOP. Webmd. Retrieved from http://www.webmd.com/vitamins-supplements/ingredientmono-258-hyssop.aspx?activeingredientid=258&activeingredientname=hyssop
- Gollapudi, S., Sharma, H.A., Aggarwal, S., Byers, L.D., Ensley, H.E., Gupta, S. (1995). Isolation of a Previously Unidentified Polysaccharide (MAR-10) from Hyssop officinalis that Exhibits Strong Activity Against Human Immunodeficiency Virus Type 1. Biochemical and Biophysical Research Communications, 210(1), 145-51. Abstract retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7741735?dopt=Abstract
- Hyssop – Health Benefits and Side Effects. The herbal resource. Retrieved from https://www.herbal-supplement-resource.com/hyssop-herb.html
- Hyssop (Hyssopus officinalis). Majoria drugs. Retrieved from http://www.majoria.com/ns/DisplayMonograph.asp?StoreID=clvhmwu1gd7c9nc2u0endskjcxmf7x28&DocID=basic-interactions-hyssop
- Hyssop Benefits, Reviews, Side Effects And Dosage. Vitamins estore.com. Retrieved from http://www.vitaminsestore.com/hyssop-benefits-reviews-side-effects-and-dosage/
- Hyssop Herb Uses, Benefits, Cures, Side Effects. Herbpatty Make Life Healthy. Retrieved from https://herbpathy.com/Uses-and-Benefits-of-Hyssop-Cid291
- Lim, W.C., Seo, J.M., Lee, C.I., Pyo, H.B., Lee, B.C. (2005). Stimulative and Sedative Effects of Essential Oils Upon Inhalation in Mice. Archives of Pharmacal Research, 28(7), 770-774. Abstract retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16114490
- Lu, M., Battinelli, L., Daniele, C., Melchioni, C., Salvatore, G., & Mazzanti, G. (2002). Muscle Relaxing Activity of Hyssopus officinalis Essential Oil on Isolated Intestinal Preparations. Planta Medica, 68(3), 213-216. Abstract retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11914956
- Ma, X., Ma, X., Ma, Z., Sun, Z., Yu, W., Wang, J., … Ding, J. (2014).The Effects of Uygur Herb Hyssopus officinalis L. on the Process of Airway Remodeling in Asthmatic Mice. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 7 pages. Retrieved from https://www.hindawi.com/journals/ecam/2014/710870/
- Ma, X., Ma, X., Ma, Z., Wang, J., Sun, Z., Yu, W., … Ding, J. (2014). Effect of Hyssopus officinalis L. on Inhibiting Airway Inflammation and Immune Regulation in a Chronic Asthmatic Mouse Model. Experimental and Therapeutic Medicine, 8(5), 1371-1374. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25289025
- Millet, Y., Jouglard, J., Steinmetz, M.D., Tognetti, P., Joanny, P., & Arditti, J. (1981). Toxicity of Some Essential Plant Oils. Clinical and experimental study. Clinical Toxicology,18(12), 1485-98. Abstract retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7333081
- Miyazaki, H., Matsuura, H., Yanagiya, C., Mizutani, J., Tsuji, M., & Ishihara, C. (2003). Inhibitory Effects of Hyssop (Hyssopus officinalis) Extracts on Intestinal Alpha-Glucosidase Activity and Postprandial Hyperglycemia. Journal of Nutritional Science and Vitaminology (Tokyo). 49(5), 346-349. Abstract retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14703310
- Monograph: Hyssop. Health Canada. Retrieved from http://webprod.hc-sc.gc.ca/nhpid bdipsn/monoReq.do?id=120
- Naghibi, F., Mosaddegh, M., Mohammadi Motamed, S., & Ghorbani, A. (2005). Labiatae Family in folk Medicine in Iran: from Ethnobotany to Pharmacology. Iranian Journal of Pharmaceutical Research, 2, 63-79. Retrieved from http://ijpr.sbmu.ac.ir/article_619_8e4fc23c02e59f3e168216be5cc02a85.pdf
- Plant Name Query. The International Plant Names Index. Retrieved from http://www.ipni.org/ipni/idPlantNameSearch.do?id=448511-1&back_page=%2Fipni%2FeditSimplePlantNameSearch.do%3Ffind_wholeName%3DHyssopus%2Bofficinalis%26output_format%3Dnormal
- R. Loizzo, M., M. Saab, A., Tundis, R., Menichini, F., Bonesi, M., Vitaliano Piccolo, V., … Menichini, F. (2008). In vitro Inhibitory Activities of Plants Used in Lebanon Traditional Medicine Against Angiotensin Converting Enzyme (ACE) and Digestive Enzymes Related to Diabetes. journal of Ethnopharmacology, 119, 109–116. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/5251289_In_vitro_inhibitory_activities_of_plants_used_in_Lebanon_traditional_medicine_against_angiotensin_converting_
- Spotlight on Hyssop. The Complete Herbal - Herbs and Herbal Remedies. Retrieved from http://www.complete-herbal.com/details/hyssop.htm
- Grażyna Zawiślak, G. (2013). The Chemical Composition of Essential Hyssop Oil Depending on Plant Growth Stage. ACTA Scientiarum Polonorum Horticulture, 12(3), 161-170. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/267032698_The_chemical_composition_of_essential_hyssop_oil_depending_on_plant_growth_stage
- Jankovský, M., & Landa, T. (2002). Genus Hyssopus L. – Recent Knowledge. Horticultural Science (PRAGUE), 29 (3), 119–123. Retrieved from http://agris.fao.org/agris-search/search.do?recordID=CZ2003000092
???site.plant.articles???
محصولات مرتبط
منابع
- Behbahani, M. (2009). Anti-Viral Activity of the Methanolic Leaf Extract of an Iranian Medicinal Plant “Hyssopus officinalis” Against Herpes Simplex Virus. Journal of Medicinal Plants Research, 3(12), 1118-1125. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/228621790_Anti-viral_activity_of_the_methanolic_leaf_extract_of_an_Iranian_medicinal_plant_Hyssopus_officinalis_against_herpes_simplex_virus
- Dehghanzadeh, N., Ketabchi, S., & Alizadeh, A. (2012). Essential Oil Composition and Antibacterial Activity of Hyssopus Officinalis L. Grown in Iran. Asian Journal of Experimental Biological Sciences, 3(4), 767-771. Retrieved from https://www.ajebs.com/vol3(4)/15.pdf
- Fathiazad, F., & Hamedeyazdan, S. (2011). A Review on Hyssopus officinalis L.: Composition and Biological Activities. African Journal of Pharmacy and Pharmacology, 5(17), 1959-1966. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/229432286_A_review_on_Hyssopus_officinalis_L_Composition_and_biological_activities
- Fathiazad, F., Mazandarani, M., & Hamedeyazdan, S. (2011). Phytochemical Analysis and Antioxidant Activity of Hyssopusofficinalis L. from Iran. Advanced Pharmaceutical Bulletin, 1(2), 63-67. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3845980
- Find a Vitamin or Supplement, HYSSOP. Webmd. Retrieved from http://www.webmd.com/vitamins-supplements/ingredientmono-258-hyssop.aspx?activeingredientid=258&activeingredientname=hyssop
- Gollapudi, S., Sharma, H.A., Aggarwal, S., Byers, L.D., Ensley, H.E., Gupta, S. (1995). Isolation of a Previously Unidentified Polysaccharide (MAR-10) from Hyssop officinalis that Exhibits Strong Activity Against Human Immunodeficiency Virus Type 1. Biochemical and Biophysical Research Communications, 210(1), 145-51. Abstract retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7741735?dopt=Abstract
- Hyssop – Health Benefits and Side Effects. The herbal resource. Retrieved from https://www.herbal-supplement-resource.com/hyssop-herb.html
- Hyssop (Hyssopus officinalis). Majoria drugs. Retrieved from http://www.majoria.com/ns/DisplayMonograph.asp?StoreID=clvhmwu1gd7c9nc2u0endskjcxmf7x28&DocID=basic-interactions-hyssop
- Hyssop Benefits, Reviews, Side Effects And Dosage. Vitamins estore.com. Retrieved from http://www.vitaminsestore.com/hyssop-benefits-reviews-side-effects-and-dosage/
- Hyssop Herb Uses, Benefits, Cures, Side Effects. Herbpatty Make Life Healthy. Retrieved from https://herbpathy.com/Uses-and-Benefits-of-Hyssop-Cid291
- Lim, W.C., Seo, J.M., Lee, C.I., Pyo, H.B., Lee, B.C. (2005). Stimulative and Sedative Effects of Essential Oils Upon Inhalation in Mice. Archives of Pharmacal Research, 28(7), 770-774. Abstract retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16114490
- Lu, M., Battinelli, L., Daniele, C., Melchioni, C., Salvatore, G., & Mazzanti, G. (2002). Muscle Relaxing Activity of Hyssopus officinalis Essential Oil on Isolated Intestinal Preparations. Planta Medica, 68(3), 213-216. Abstract retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11914956
- Ma, X., Ma, X., Ma, Z., Sun, Z., Yu, W., Wang, J., … Ding, J. (2014).The Effects of Uygur Herb Hyssopus officinalis L. on the Process of Airway Remodeling in Asthmatic Mice. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 7 pages. Retrieved from https://www.hindawi.com/journals/ecam/2014/710870/
- Ma, X., Ma, X., Ma, Z., Wang, J., Sun, Z., Yu, W., … Ding, J. (2014). Effect of Hyssopus officinalis L. on Inhibiting Airway Inflammation and Immune Regulation in a Chronic Asthmatic Mouse Model. Experimental and Therapeutic Medicine, 8(5), 1371-1374. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25289025
- Millet, Y., Jouglard, J., Steinmetz, M.D., Tognetti, P., Joanny, P., & Arditti, J. (1981). Toxicity of Some Essential Plant Oils. Clinical and experimental study. Clinical Toxicology,18(12), 1485-98. Abstract retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7333081
- Miyazaki, H., Matsuura, H., Yanagiya, C., Mizutani, J., Tsuji, M., & Ishihara, C. (2003). Inhibitory Effects of Hyssop (Hyssopus officinalis) Extracts on Intestinal Alpha-Glucosidase Activity and Postprandial Hyperglycemia. Journal of Nutritional Science and Vitaminology (Tokyo). 49(5), 346-349. Abstract retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14703310
- Monograph: Hyssop. Health Canada. Retrieved from http://webprod.hc-sc.gc.ca/nhpid bdipsn/monoReq.do?id=120
- Naghibi, F., Mosaddegh, M., Mohammadi Motamed, S., & Ghorbani, A. (2005). Labiatae Family in folk Medicine in Iran: from Ethnobotany to Pharmacology. Iranian Journal of Pharmaceutical Research, 2, 63-79. Retrieved from http://ijpr.sbmu.ac.ir/article_619_8e4fc23c02e59f3e168216be5cc02a85.pdf
- Plant Name Query. The International Plant Names Index. Retrieved from http://www.ipni.org/ipni/idPlantNameSearch.do?id=448511-1&back_page=%2Fipni%2FeditSimplePlantNameSearch.do%3Ffind_wholeName%3DHyssopus%2Bofficinalis%26output_format%3Dnormal
- R. Loizzo, M., M. Saab, A., Tundis, R., Menichini, F., Bonesi, M., Vitaliano Piccolo, V., … Menichini, F. (2008). In vitro Inhibitory Activities of Plants Used in Lebanon Traditional Medicine Against Angiotensin Converting Enzyme (ACE) and Digestive Enzymes Related to Diabetes. journal of Ethnopharmacology, 119, 109–116. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/5251289_In_vitro_inhibitory_activities_of_plants_used_in_Lebanon_traditional_medicine_against_angiotensin_converting_
- Spotlight on Hyssop. The Complete Herbal - Herbs and Herbal Remedies. Retrieved from http://www.complete-herbal.com/details/hyssop.htm
- Grażyna Zawiślak, G. (2013). The Chemical Composition of Essential Hyssop Oil Depending on Plant Growth Stage. ACTA Scientiarum Polonorum Horticulture, 12(3), 161-170. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/267032698_The_chemical_composition_of_essential_hyssop_oil_depending_on_plant_growth_stage
- Jankovský, M., & Landa, T. (2002). Genus Hyssopus L. – Recent Knowledge. Horticultural Science (PRAGUE), 29 (3), 119–123. Retrieved from http://agris.fao.org/agris-search/search.do?recordID=CZ2003000092
